Stanisław Krajski

Unia Europejska – rozterki katolików

Dziękuje za pomoc.
Z Bogiem
Wojtek z Lublina

Katolicy są dziś coraz bardziej zagubieni. Ta sytuacja pogłębia się już od dziesiątków lat. Jej znakiem jest objętość „Katechizmu Kościoła katolickiego”. W poprzednich wiekach „Katechizm” to była cienka książeczka. Dziś „Katechizm” jest grubą księgą, której objętość przewyższa Pismo Święte. Znajdujemy tam odpowiedzi na pytanie, które dla katolika powinny być retoryczne, ale już retoryczne nie są. Zagubienie katolików sięga tak daleko, że „Katechizm” odpowiada nawet na pytania typu: „Czy kobietom wolno nosić futra ze skór zwierzęcych”? (por. KKK 2417)

Katolicy nie potrafią też stwierdzić jakie są kompetencje Kościoła. Traktują jego naukę i nauczanie wybiórczo nie widząc w tym nic złego ani dziwnego i przyjmują lub odrzucają to, co im pasuje. Gdy więc Kościół wypowiada się w najbardziej istotnych sprawach należących do jego ścisłych kompetencji, sprawach z porządku wiary i moralności katolicy nie przyjmują w wielu przypadkach do wiadomości jego rozstrzygnięć. W ten sposób ignorują np. naukę Kościoła związaną z aborcją, dzieckiem z probówki, eutanazją, środkami antykoncepcyjnymi itp., a przyjmują opierając się na wyrwanych z kontekstu zdaniach wskazówki, których w nauce czy nawet nauczaniu Kościoła nie ma. Na tej zasadzie wielu głosi, że Kościół jest za integracją Polski z Unią Europejską i tego głosu Kościoła musi słuchać każdy katolik bo jak nie słucha to nie jest dobrym katolikiem.

Perspektywa moralności ma dwa wymiary: negatywne i pozytywny. Kościół przypomina więc i określa te działania ludzkie, których katolikowi nie wolno podejmować i te które podejmować powinien. Zakazy dotyczą tych działań, których podjęcie przez człowieka powoduje, że przeciwstawia się on Bogu. Katolikowi nie wolno więc np. czcić innych „bogów”, zabijać nienarodzonych, kraść, cudzołożyć, działać w sposób sprzeczny z prawem Bożym (np. dokonywać inżynierii genetycznej, używać środków antykoncepcyjnych). Sam Bóg oraz Kościół zabraniają tu podejmowania bardzo konkretnych, szczegółowo scharakteryzowanych działań.

W wymiarze pozytywnym Bóg i Kościół coś nakazują. Nakazują więc przede wszystkim kochać Boga (nade wszystko) i podejmować te działania, które są owocami tej miłości. Nakazują kochać bliźniego swego (jak siebie samego), a nawet wrogów i podejmować działania będące owocami tej miłości. Nakazują czcić matkę swoją i ojca swego i podejmować działania, które z tej czci wynikają. Kościół poucza wiernych, że ten nakaz odnosi się też do ludzi starszych, do przełożonych i do ojczyzny. Kościół przypomina też o obowiązku stosowania przez wiernych zasady sprawiedliwości tak w życiu indywidualnym (wobec siebie i najbliższych) jak i w życiu zbiorowym (wobec pozostałych ludzi, społeczeństwa, narodu i ludzkości).

Jeżeli w wymiarze negatywnym Bóg i Kościół mówią często o konkretnych, ściśle określonych czynach to w wymiarze pozytywnym pojawiają się jedynie ogólne wskazania, bo taka jest specyfika tego wymiaru. Nie można powiedzieć zrób to, a to i jak tego nie zrobisz albo jak zrobisz inaczej to będzie grzech. Kościół uczy, że należy kochać współmałżonka i nie wolno go zdradzać. Potępia więc np. stosunki seksualne odbyte z osobą inną niż współmałżonek. Jednak nie mówi o tym jakie konkretnie powinny być działania towarzyszące miłości. Nie mówi musisz kupić jej kwiaty, przytulać ją, rozmawiać z nią i jak tego nie zrobisz to będzie grzech. Tutaj człowiek musi sam dobrać odpowiednie do sytuacji, osoby itp. środki mające chronić miłość, ubogacać ją i pogłębiać.

Stąd wsparcie Kościoła dla integracji jakiegokolwiek państwa z Unia Europejską (jest to przecież konkretna struktura polityczna) jest po prostu niemożliwe. Kościół może mówić o pewnych moralnych plusach integracji europejskiej jako takiej, lecz nie o tym, że taki, a nie inny jej wariant jest najlepszy. Kościół może też wskazywać na negatywne skutki moralne takiej integracji i integracji przebiegającej według konkretnej koncepcji czy formuły.

Katolicy polscy pogubili się i to w sposób szczególny za pontyfikatu papieża Jana Pawła II. Polacy są zakochani w Papieżu-Polaku. Każde jego słowo jest dla nich „na wagę złota”. Ten fakt spowodował takie zjawisko, którego skutkiem jest to, że przestaje się często w Polsce rozumieć Papieża, bo nie przestrzega się pewnych katolickich norm i nie bierze pod uwagę podstawowych zasad odczytywania papieskiego przesłania.

1. nauka Kościoła – to nie są wypowiedzi człowieka, to są wypowiedzi samego Chrystusa; jest to nauka niezmienna, nieomylna, bezwzględnie obowiązująca, ściśle z zakresu wiary i moralności, którą katolik musi przyjąć w swoim sumieniu i bez zastrzeżeń, także wewnętrznie zaakceptować. W jej skład wchodzą dogmaty i wyraźne rozstrzygnięcia moralne (np. dotyczące aborcji, eutanazji, czy używania środków antykoncepcyjnych);

2. nauczanie Kościoła – nie posiada ono takiej obowiązywalności jak nauka Kościoła, jest bowiem raczej nauką wspólnoty Kościoła, uszczegółowieniem nauki Kościoła dokonanym przez papieży w oparciu o doświadczenie i mądrość ludzi Kościoła. Ważną częścią nauczania Kościoła jest np. społeczne nauczanie Kościoła, o którym Papież powiedział, że jest to teologia moralna uprawiana przez Urząd Nauczycielski Kościoła. Nauczanie Kościoła nie jest niezmienne. To raczej też pewna propozycja, zespół dobrych rad, które katolik powinien brać pod uwagę, ale nie jest zobowiązany realizować ją literalnie. Tak więc np. w nauczaniu społecznym Kościoła pojawia się uwaga, że najlepszą formą własności, którą powinni realizować katolicy jest akcjonariat pracowniczy. Nie jest to, oczywiście, dogmat. Katolicy mogą ignorować w swoich społecznych działaniach tę formę własności uznając, że w danym „tu” i „teraz” nie da się jej wprowadzić lub jej wprowadzenie spowodowałoby skutki moralnie i społecznie negatywne. Cechą nauczania Kościoła jest, pomimo możliwości dokonywania w nim zmian, pewna integralność i ciągłość powodująca, że kolejni papieże niejako tylko dopowiadają swoich poprzedników i wypowiadają się w kontekście ich wypowiedzi i w sposób zgodny z nimi.

3. nauczanie papieża – jest to nauczanie człowieka, który jest papieżem. Jest to jego osobiste nauczanie oparte na jego osobistym autorytecie. Jest to zarazem jego wykład nauki i nauczania Kościoła, który zawsze jest w pełni zgodny z nauką Kościoła i który realizuje zasadniczą linię nauczania Kościoła. Nauczanie papieża występuje w ramach jego publicznych wystąpień o charakterze sensu stricte religijnym (audiencje generalne, homilie itp.). Słowa Papieża muszą tu być odczytywane precyzyjnie w kontekście nauki i nauczania Kościoła, jak również nauczania samego papieża. Zwróćmy tu, przy okazji, uwagę na to, że papież Leon Wielki został Doktorem Kościoła w oparciu o jego nauczanie dokonywane w trakcie audiencji generalnych. Teksty tych audiencji Kościół potraktował więc w taki sposób w jaki potraktował teksty napisane przez prostą dziewczynę św. Katarzynę ze Sieny (która ze względu na nie została Doktorem Kościoła – jej teksty były oczywiście zgodne z nauką i tradycją Kościoła);

4. wypowiedzi Papieża jako głowy państwa – Stolicy Apostolskiej (można je też nazwać wypowiedziami dyplomatycznymi). Temat i charakter tych wypowiedzi podyktowany jest aktualną sytuacją i bezpośrednim kontekstem, w którym się pojawiły. Mogą posiadać one charakter nawet polityczny, ale muszą być jednak rozpatrywane i rozumiane w kontekście nauki i nauczania Kościoła jak również nauczania samego papieża. Nie mogą być interpretowane w taki sposób, by wynikały z tego treści, które nie dają się pogodzić z nauką i nauczaniem Kościoła i papieża. Forma może tu być odmienna. Inne mogą być akcenty. Inny może być porządek i inna płaszczyzna wypowiedzi (poza porządkiem wiary i moralności). Taką wypowiedzią papieża Jana Pawła II była np. jego wypowiedź w polskim parlamencie, gdzie nie mówił o stanowisku Kościoła a o aktualnym stanowisku dyplomatycznym Stolicy Apostolskiej. Jednak to stanowisko należy interpretować tylko w odpowiednim kontekście. Takie wypowiedzi papieża mogą pojawić się we wszystkich wystąpieniach publicznych, a więc np. w ramach przemówień czy nawet homilii w trakcie pielgrzymek do różnych krajów lub w trakcie różnego typu audiencji.

Jego wypowiedzi mogą dotyczyć wyłącznie potrzeby integracji europejskiej jako takiej (a nie tej konkretnej związanej z UE). Katolik wsłuchujący się w słowa papieża i pragnący wypełniać jego wskazania może więc być zdecydowanym przeciwnikiem integracji Polski z Unią Europejską będąc zarazem zwolennikiem Europy Ojczyzn i wartości – konfederacji niepodległych i suwerennych państw współpracujących wokół uznanego przez wszystkich członków tej konfederacji dobra wspólnego.

3. „Jest ogromnie wiele niepokojów w tej Europie, która myśli o swojej jedności. Jest ogromnie wiele zagrożeń i napięć, aktualnych i potencjalnych, popychających nas w kierunku przeciwnym do tego, którego pragnie Chrystus”. (Homilia wygłoszona na zakończenie Synodu Biskupów, 14.12.91).

4. „To tak zwane wchodzenie do Europy nie może się dokonywać kosztem rezygnacji z praw zdrowego sumienia w imię opatrznie rozumianej tolerancji i pluralizmu. Oznaczałoby to dobrowolne poddanie się nowej formie totalitarnego zniewolenia – tym niebezpieczniejszej, że przyjętej własnowolnie”. (Przemówienie do II grupy Biskupów polskich, 15.01.93)

6. „Kościół przestrzega przed redukowaniem wizji zjednoczonej Europy wyłącznie do jej aspektów ekonomicznych, politycznych oraz przed bezkrytycznym stosunkiem do konsumpcyjnego modelu życia. Nową jedność Europy, jeżeli chcemy, by była ona trwała, winniśmy budować na tych duchowych wartościach, które ja kiedyś ukształtowały, z uwzględnieniem bogactwa i różnorodności kultur i tradycji poszczególnych narodów. Ma to być bowiem wielka Europejska Wspólnota Ducha” (Przemówienie w polskim Parlamencie, 11.06.1999).